De NOvA moet ingrijpen bij Zuidas advocaten die ‘zelfonderzoek’ doen

Vorige maand werd de Deken in het FD opgeroepen om in te grijpen bij SRK, de rechtsbijstandverlener die advocaten in loondienst ook bijstand laat verlenen aan niet-verzekerde klanten. Dat mag niet, volgens de regels van de Orde, omdat die advocaten dan mogelijk niet meer onafhankelijk zijn. Onafhankelijkheid is een van de kernwaarden van advocaten, net zoals deskundigheid, partijdigheid, vertrouwelijkheid en integriteit. De Haagse Orde liet weten een onderzoek naar de SRK in te stellen. Iets verderop liet de Haagse politiek juist weten SRK te steunen en desnoods de Orde te willen dwingen om haar regels aan te passen.

Goed dat de NOvA haar kernwaarden bewaakt, maar misschien zou het beter zijn als ze haar aandacht ook richt op dossiers waarover zij en de maatschappij het roerend eens lijken te zijn. Over de samenwerking tussen de FIOD en de Zuidas bijvoorbeeld.

“Zoals aangegeven moeten zij zich daarbij houden aan de beroeps- en gedragsregels zoals onder andere neergelegd in de kernwaarden”

In juni dit jaar kopte de voorpagina van het FD dat advocaten ‘samenwerken’ met de FIOD door naar Amerikaans voorbeeld ‘zelfonderzoek’ te verrichten bij hun cliënten. Dat zou efficiënter zijn en reputatieschade voor verdachten voorkomen.

Uit verschillende hoeken van de maatschappij klonk onmiddellijk kritiek. Niet in de laatste plaats omdat de verdenking van klassenjustitie nogal voor de hand ligt. Deze voorkeursbehandeling is er namelijk alleen voor bepaalde delicten (economische) en bepaalde verdachten (de ‘corporates’), die in staat zijn om bepaalde Zuidas kantoren in te huren. De kantoren die blijkbaar het vertrouwen van de FIOD genieten. En toevallig of niet, daar zitten ook de voormalig werkgevers van deze en de vorige Minister van Justitie tussen.

Op Kamervragen antwoordde de Minister dat de onafhankelijkheid van dit soort onderzoeken is verzekerd, omdat advocaten zich daarbij moeten houden aan beroeps- en gedragsregels, zoals onder andere neergelegd in de kernwaarden. Maar ook vanuit gedragsrechtelijk oogpunt lijkt dit zelfonderzoek een gedrocht.

“De advocaat opereert onafhankelijk van de overheid (dus ook van politie en justitie).”

Om te beginnen met diezelfde onafhankelijkheid. Het ‘samenwerken’ met de FIOD gaat volgens de betrokken advocaten verder dan ‘meewerken’. Maar op de website van de NOvA licht die de kernwaarde onafhankelijkheid als volgt toe: “De advocaat opereert onafhankelijk van de overheid (dus ook van politie en justitie).”

Een ‘case in point’ zouden Amerikanen zeggen. Advocaten die een ‘onafhankelijk’ onderzoek naar hun eigen cliënt verrichten, suggereren een onafhankelijkheid die helemaal niet bestaat. Sterker, die volgens hun eigen kernwaarden niet eens zou mogen bestaan. Maar de problemen gaan veel verder.

De autoriteiten aan wie zo’n rapport wordt gepresenteerd, verwachten objectiviteit. Maar de cliënt die er opdracht voor gaf, claimt recht op partijdigheid. Ook dat gaat dus niet samen. En om een verifieerbaar rapport te kunnen maken, moet je openheid van zaken geven. Maar cliënten rekenen op de vertrouwelijkheid. Waar leg je als advocaat dan de grens? Waarover rapporteer je wel en waarover niet? Terwijl je weet dat de lezer op jouw volledigheid en integriteit vertrouwt.

Je hoeft geen specialist te zijn om te zien dat advocaten zich hier in een gedragsrechtelijk mijnenveld begeven. En als het misgaat, want dat gaat het natuurlijk, schaadt dat niet alleen de betrokken advocaat, maar ook het vertrouwen in onze beroepsgroep.

Als wij een handjevol SRK advocaten niet vertrouwen om zelf hun onafhankelijkheid te bewaken als zij hun cliënten voor een paar duizend euro bijstaan bij individuele ontslagzaken, hoe kunnen we deze Zuidas advocaten dan vertrouwen om hun eigen grenzen te bewaken, als ze voor vele tienduizenden euro’s rapporteren over high profile zaken met vaak grote financiële belangen en maatschappelijke implicaties?

Het eerlijke antwoord: dat vertrouwen hebben we helemaal niet. Tijdens het jaarlijkse Gebrandydebat van de NOvA vorige week was de aanjager van deze samenwerking van de FIOD eerlijk genoeg om te vertellen dat hij door sommige collega’s voor gek was verklaard. De politieke vertegenwoordiging, van VVD tot SP,  had ernstige bedenkingen en maar liefst 95% van de aanwezige advocaten vond het ‘zelfonderzoek’ geen goed idee.

Een duidelijker signaal om onmiddellijk in te grijpen had de NOvA niet kunnen krijgen.